LUZ FANDIÑO

Marina, nai de Luz Fandiño, era atea, antifranquista e unha gran loitadora. Tivo na súa casa dos homes escondidos, un tiña unha pena de morte e o outros dúas. A Guardia Civil iba a noite a hora que fose a súa casa. Marina loitou moito polas súas fillas, e no momento no que caían as bombas sobre Nagasaki e Hiroshima, a súa filla Luz chegou a pensar abatida pola desesperación: "Porque non botarán unha bomba aquí".

Luz emigou a Arxentina a vivir alí con unhas primas da súa nai e na primeira noite tivo un ataque de nervios pola cantidade de bichos que había na habitación que ía durmir, ratas, cucarachas...

Luz esperaba poder enviarlle diñeiro a súa familia en Galicia pero durante os primeiros cinco anos non puido enviarlles nada de nada o que lle facía ter un gran sentimento de culpabilidade e chorar e chorar...

Tampoco se atopaba cómoda en A Casa de Galicia, en Bos Aires, porque estaba cheo de fascistas e alí falar galego estaba peor visto que robar. Ademais a sociedade arxentina non estaba moito máis avanzada en cuestiones de igualdade. Cando unha muller estaba soa era unha fulana e moito peor se te atrevías a falar... non entendían nin que unha muller falase, era ilóxico. Tras doce anos alá, Luz regresa a Europa pero non a súa terra galega tan querida, se non que vai a Francia xa que alí a situación da muller era "menos mala". Despois de levar quince anos e medio en Francia e con xa conseguidos unha serie de dereitos dispúxose a volver a súa terra...

Hoy en día Luz Fandiño, poeta, galeguista e feminista é a alma de todalas manifestacións e protestas en Compostela.

ELVIRA BAO

 

Elvira Bao foi unha muller que tivo a súa infancia marcada pola  Guerra Civil española. Era a presidenta da Agrupación Femenina en A Coruña. O seu marido era Bernardino Varela, capitán de la Marina e un importante galeguista con carnet afiliado as Irmandades da Fala. Os dous xuntos percorreron Galicia facendo obras de teatro en galego, de feito foron os que promocionaron o teatro galego. Elvira Bao foi maestra de colonias durante dous veráns no Sanatorio de Oza, en A Coruña. Máis tarde fixeron a Elvira mestra fixa, e coa república as mestras tamén supervisaban a cociña, aínda que a situación cambiou e viñeron as monxas del Paula para encargarse diso. Isto foi perxudicial xa que a boa comida iba para os de arriba e as merdas para os nenos. Aínda así, ela non puido facer nada para cambiar esta situación, ata que o director que Fernández obligouna a facerse cargo da División. Elvira o primero que fixo foi quexarse da comida dos nenos cando os mestres comían "a carta".  O Sanatorio de Oza no dependía do Ministerio de Sanidad español sino do Gobierno Civil de A Coruña. O gobernador Carballo e a súa muller Juanita conocieron a Elvira no Sanatorio, xa que ela foi quen lles ensinou o Sanatorio e a invitaron a unha visita ao Gobierno Civil, visita que lle costaría a súa detención... Tanto o gonernador Carballo e a súa muller foron asasinados polas autoridades franquistas. 

En Agosto de 1936 lle din a Elvira que tome as vacacións de verán e ao pasar unha semana apareceulle a policía na casa para detenerla e lucila polas calles do Cantón. A súa filla repodruce o diálogo que tivo Elvira coa Guardia Civil ese día:

“Tenemos acusaciones graves contra usted. Mi madre, atónita. Es usted amiga de la mujer del Gobernador. Mi madre dice no, no, solo la conocí en una visita. De sobras sabe usted que es verdad, le replican. Amiga de la de Mazariegos, siguen. Carlos Mazariegos era empoderado del banco Pastor y la mujer, maestra. A ella, Elvira Mazariegos, la mataron a palos y apareció en los caminos cerca de Betanzos. Esto lo recuerdo en mi niñez como un hecho terrible”.

“La siguen acusando: hace usted, dicen, ostentación de sus ideales en todo lugar donde se encuentra y, es más, se lo inculca usted a los niños. Y el alma de los niños es sagrada. Ella le dice, pregunten por mí en el Sanatorio de Oza que llevo 18 años allí de maestra. Y le contestan, precisamente de allí son las denuncias que tengo contra usted, vienen de las monjas y el administrador”.

Elvira foi encarcelada e xulgada por iso. Nesa época as mulleres as levaban "de paseo" e aparecían asasinadas en puntos de carreteras ou camiños para que os ollos do pobo viran o que lles pasaba as mulleres que se sublevaban.

Elvira Bao conseguiu saír do cárcere e sufriu o acoso falanxista. Morreu con 81 anos sen chegar a ver a morte de Francisco Franco.

A época franquista

Franco foi coñecido como Francisco Franco, o Caudillo, o Xeneralísimo. Foi un militar e dictador español que desembocou a Guerra Civil Española. Era o xefe supremo do bando sublevado, o xefe de Estado de España ata a súa morte en 1975. 

Mentres Franco mandaba había moita xente que se organizaba clandestinamente porque non estaban dacordo coa súa ideoloxía, e tiña que ser de forma clandestina porque non estaba permitido reunirse... Entre toda esta xente está ela, que viviu a época franquista loitando polo seu...

A experiencia do meu avó

En la época franquista había moito malestar e numerosas manifestacións para loitar polos dereitos dos traballadores, entre elas unha das máis famosas é a do 72, a cal meu avó viviu...

Lendas

Se algo destaca da cultura galega tamén son as súas lendas.

Hai unha lenda da praia da Lanzada que está relacionada coa fecundidade da muller. A tradición di que se tomas un baño de nove ondas durante unha noite de luna chea pondrá fin a infertilidade. Outra versión desta lenda é que as mulleres estériles para conseguir a fecundidade deberán bañarse e contar sete ondas dende o número dos ata o nove. As mulleres que queiras completar o rito de fecundidade deberán acostarse sobre a Cama da Virxen que está cerca da ermita de Nuestra Señora de A Lanzada. Además no último fin de semana de Agosto celébrase a romería da Virxen da Lanzada, na noite do sábado acuden centos e centos de mulleres que desean acabar coa súa infertilidade e para ello sométense ao baño das nove ondas a medianoche. Ao amanecer para completar o rito acuden a ermita e deberán barrer o solo para deshacer todo tipo de meigallos e males de ollo e despois realizar unha ofrenda a Virxen. Depois da misa realíazase a procesión donde a Virxen irá vestida coas súas mellores galas. 

Tamén destaca a lenda de Pena Molexa. Nun lugar de Vilasuso atópase Pena Molexa onde hai unha lenda... Dise que un feitizo converteu a un hada moi guapa en roca que es la Pena Molexa. Na noite de San Xoan desfaise do freitizo e durante uns segundos a roca transfórmase otra vez en muller acompañada de tesouros. Esta muller debería encontrar alguén que a liberase de pasar outro ano encerrada na roca, pero o pretendiente a facelo deberá pasar unhas probas para demostrar o seu amor. O hada dalle a elixir entre ela o un tesouro pero todolos anos él elixe o tesouro e ambos se funden na roca e ela deberá esperar un ano máis. Esta é a lenda da Moura. 

Logo esta a Dama da Pena Molexa que é a lenda dos reis e os guerrilleiros. A lado de Pena Molexa atópanse outras tocas das que se di que son un rei e os seus guerreiros convertidos en roca tamén por un feitizo. Na noite de San Xoan convertiránse de novo no que realmente son para decirlles a xente que sempre van a estar ahí para gardar a terra, e esa noite vixilan os montes e protexen as casas. Al acabar a noite convértense de novo en roca.

Festas Galegas

Algo que destaca da cultura galega son as súas festas. 

O Magosto é unha das festas máis tipicas gelgas aínda que tamén se celebren noutras zonas do norte. O Magosto está basado nas castañas, as castañas e o lume. Esta festa celébrase o 31 de outubro. E porque son tan importantes as castañas? Pois porque as castañas convertéronse para os romanos no fruto máis valioso entorno a súa alimentación e para a fariña. A festa do Magosto consiste en realizar para hogueras, e unha vez que están as ascuas colocar sobre elas algo metálico con buratos e ahí póñense as castañas a asar. 

Unha das caracterísicas desta festa é que despois de comelas castañas coller o pao que utilizaches para asar as castañas e pintarte a cara con el a ti, e aos que estén ao teu redor. 

Otra característica que xa máis ben é unha crenza é que din que se saltas por riba do lume mentres que se fan as castañas terás boa sorte. 

Outras das festas galegas é a festa de San Benitiño de Lérez en Pontevedra.

O 11 de Xullo é o día de San Benito, a lo largo deste día celébranse romerías e diversas misas no monasterio de Benedicto de Lérez nas que se honra ao santo e as que acuden miles de devotos a sanar as súas enfermedades a través da súa fé. Tamén hai unha pequeña procesión e actuaciones musicales á orilla do río Lérez. A historia desta festa é porque a imaxen de San Benitiño gárdase no Santuario de San Salvador, que oi o templo dun monasterio benedicto del siglo X. Miles de devostos acércanse a honrar a este Santo para la curación de problemas de pel.

Outra festa destacada de Galicia é a Romería de Chamorro. Esta romería é unha das celebracións máis tradicionais de Ferrol. Hónrase a patroa da cidade "Nosa Señora do Nordés", máis coñecida como a "Virxen de Chamorro". Esta celebración leva facéndose dende os anos 50. Esta romería consiste en subir unha ladeira do monte, hai xente que a sube de xeonllos porque xeralmente todo o mundo vai para facerlle ofrendas a virxe e os máis crentes sacrifícanse subiendo de xeonllos. Ao chegar arriba celébrase a misa e logo a xente come e pasa o día no campo.

Camiño de Santiago

A orixe do camiño de Santiago atópase na Igrexa, xa que esta afirma que Santiago o Maior era o discípulo de Xesús que estableceu unha amizade máis estreita con el. Santiago foi o primeiro dos doce apóstoles en morrer pola fé cristiá, por orde Agripa. Segundo a lenda os discípulos recolleron os restos moratis do Apóstolo e trasladáronos cara a Occidente. En Padrón deron sepultura ao cadáver do cal perdeuse o seu rastro durante centos de anos.  Cando encontráronse os restos do apóstolo comezou a súa veneración da imaxe de Santiago. Como apóstolo representouse vestido cun manto e unha túnica longa, en actitude sedente, sostendo un libro nas mans e ás veces descalzo. Ás veces levaba o símbolo do seu martirio, a espada. A imaxe de Santiago como peregrino apareceu máis tarde, desta forma estaba carazterizado cun sombreiro de á ancha na cabeza.
Santiago xunto con Roma e Xerusalén é un dos centros máis importantes de peregrinación do mundo cristián. Comezaron a acudir persoas procedentes de todolos lugares a través das rutas máis doadas de acceso á cidade. Foros cinco as grandes vías dos peregrinos. O Camiño Francés o primeiro, seguido polo Camiño Navrro e o Camiño Aragonés.

Hai diferentes motivos polos que a xente motivouse a realizar os casa 900 km de camiño que percorren as terras peninsulares. Era obrigada a asistencia á misa e ás confesións antes de comezalo camiño. Toda unha serie de normas atinxían ó camiñante como os privilexios, as exenciñons, as normas da indumentaria, os símbolos, a protección e liberdade do peregrino, etc. Para levar a cabo este camiño esixe unha indumentaria preparada. Polo xeral lévase o chapeo de á ancha, unha túnica ampla sobre a que ía unha capa con esclavina e sandalias e como complemento indispensable un bastón xa que era un gran apoio e instrumento de defensa e unha cabaza como cantimplora. Logo estaban as vieiras incoporadas como ornato distinto dos peregrinos que acreditaban na súa orixe que o portador cumprirá a peregrinación e acadara a costa da Fin da Terra. Tamén ás veces está a presenza do botafumeiro que era símbolo de puruficación e louvanza. Para cubrir as necesidades dos peregrinos foi necesaria a creación  de institucións hospitalarias ó longo do camiño.

Unha vez percorrido o camiño outro dos ritos  para os peregrinos é o aseo previo a entrada na cidade do Apóstolo. Chegados ó templo do Apóstolo, os peregrinos acudían a cripta  para rematar alí  cos seus actos de oración e devoción a imaxe de Santiago sedente que preside o altar maior. Para acreditar ó seu percorrido recibñian a "Compostela", documento redactado en latín e con validez recoñecida ante todolos reinos e tribunais de Europa.

En realidade a xente que fai este camiño non gañan só o facelo pola crenza que teñan senón que mentres o levas acabo disfrutas da paisaxe do camiño.