LUZ FANDIÑO

Marina, nai de Luz Fandiño, era atea, antifranquista e unha gran loitadora. Tivo na súa casa dos homes escondidos, un tiña unha pena de morte e o outros dúas. A Guardia Civil iba a noite a hora que fose a súa casa. Marina loitou moito polas súas fillas, e no momento no que caían as bombas sobre Nagasaki e Hiroshima, a súa filla Luz chegou a pensar abatida pola desesperación: "Porque non botarán unha bomba aquí".

Luz emigou a Arxentina a vivir alí con unhas primas da súa nai e na primeira noite tivo un ataque de nervios pola cantidade de bichos que había na habitación que ía durmir, ratas, cucarachas...

Luz esperaba poder enviarlle diñeiro a súa familia en Galicia pero durante os primeiros cinco anos non puido enviarlles nada de nada o que lle facía ter un gran sentimento de culpabilidade e chorar e chorar...

Tampoco se atopaba cómoda en A Casa de Galicia, en Bos Aires, porque estaba cheo de fascistas e alí falar galego estaba peor visto que robar. Ademais a sociedade arxentina non estaba moito máis avanzada en cuestiones de igualdade. Cando unha muller estaba soa era unha fulana e moito peor se te atrevías a falar... non entendían nin que unha muller falase, era ilóxico. Tras doce anos alá, Luz regresa a Europa pero non a súa terra galega tan querida, se non que vai a Francia xa que alí a situación da muller era "menos mala". Despois de levar quince anos e medio en Francia e con xa conseguidos unha serie de dereitos dispúxose a volver a súa terra...

Hoy en día Luz Fandiño, poeta, galeguista e feminista é a alma de todalas manifestacións e protestas en Compostela.

ELVIRA BAO

 

Elvira Bao foi unha muller que tivo a súa infancia marcada pola  Guerra Civil española. Era a presidenta da Agrupación Femenina en A Coruña. O seu marido era Bernardino Varela, capitán de la Marina e un importante galeguista con carnet afiliado as Irmandades da Fala. Os dous xuntos percorreron Galicia facendo obras de teatro en galego, de feito foron os que promocionaron o teatro galego. Elvira Bao foi maestra de colonias durante dous veráns no Sanatorio de Oza, en A Coruña. Máis tarde fixeron a Elvira mestra fixa, e coa república as mestras tamén supervisaban a cociña, aínda que a situación cambiou e viñeron as monxas del Paula para encargarse diso. Isto foi perxudicial xa que a boa comida iba para os de arriba e as merdas para os nenos. Aínda así, ela non puido facer nada para cambiar esta situación, ata que o director que Fernández obligouna a facerse cargo da División. Elvira o primero que fixo foi quexarse da comida dos nenos cando os mestres comían "a carta".  O Sanatorio de Oza no dependía do Ministerio de Sanidad español sino do Gobierno Civil de A Coruña. O gobernador Carballo e a súa muller Juanita conocieron a Elvira no Sanatorio, xa que ela foi quen lles ensinou o Sanatorio e a invitaron a unha visita ao Gobierno Civil, visita que lle costaría a súa detención... Tanto o gonernador Carballo e a súa muller foron asasinados polas autoridades franquistas. 

En Agosto de 1936 lle din a Elvira que tome as vacacións de verán e ao pasar unha semana apareceulle a policía na casa para detenerla e lucila polas calles do Cantón. A súa filla repodruce o diálogo que tivo Elvira coa Guardia Civil ese día:

“Tenemos acusaciones graves contra usted. Mi madre, atónita. Es usted amiga de la mujer del Gobernador. Mi madre dice no, no, solo la conocí en una visita. De sobras sabe usted que es verdad, le replican. Amiga de la de Mazariegos, siguen. Carlos Mazariegos era empoderado del banco Pastor y la mujer, maestra. A ella, Elvira Mazariegos, la mataron a palos y apareció en los caminos cerca de Betanzos. Esto lo recuerdo en mi niñez como un hecho terrible”.

“La siguen acusando: hace usted, dicen, ostentación de sus ideales en todo lugar donde se encuentra y, es más, se lo inculca usted a los niños. Y el alma de los niños es sagrada. Ella le dice, pregunten por mí en el Sanatorio de Oza que llevo 18 años allí de maestra. Y le contestan, precisamente de allí son las denuncias que tengo contra usted, vienen de las monjas y el administrador”.

Elvira foi encarcelada e xulgada por iso. Nesa época as mulleres as levaban "de paseo" e aparecían asasinadas en puntos de carreteras ou camiños para que os ollos do pobo viran o que lles pasaba as mulleres que se sublevaban.

Elvira Bao conseguiu saír do cárcere e sufriu o acoso falanxista. Morreu con 81 anos sen chegar a ver a morte de Francisco Franco.

A época franquista

Franco foi coñecido como Francisco Franco, o Caudillo, o Xeneralísimo. Foi un militar e dictador español que desembocou a Guerra Civil Española. Era o xefe supremo do bando sublevado, o xefe de Estado de España ata a súa morte en 1975. 

Mentres Franco mandaba había moita xente que se organizaba clandestinamente porque non estaban dacordo coa súa ideoloxía, e tiña que ser de forma clandestina porque non estaba permitido reunirse... Entre toda esta xente está ela, que viviu a época franquista loitando polo seu...

A experiencia do meu avó

En la época franquista había moito malestar e numerosas manifestacións para loitar polos dereitos dos traballadores, entre elas unha das máis famosas é a do 72, a cal meu avó viviu...